ÜNİVERSİTELERE giren gençler arasında mühendislik ve teknoloji bağlantılı dalları seçenlerin her yıl daha azalması Japonya’da ciddi bir soruna yol açmış bulunuyor. Mühendislerin sayısının sürekli azalması nedeniyle Japon endüstrisinin bu mesleğin ne denli değerli olduğu yolunda reklamlar yaptığı, şirketlerin de her geçen gün daha fazla sayıda yabancı mühendisi işe almaya veya işlerini mühendislerin bol olduğu Hindistan ve Vietnam gibi ülkelere kaydırmaya çalıştıkları görülüyor.
İkinci dünya savaşından yenik çıktıktan sonra mühendislerin sayesinde teknolojide ve ekonomide süper bir güç olan Japonya’da bugün gençler meslek eğitiminde ABD’de olduğu gibi daha çok paranın daha kısa zamanda kazanıldığı finans, iş idaresi ve tıp dallarını seçiyorlar. Gençlerin mühendislik ve bilim dallarına olan ilgilerinin son yirmi yıl içinde azalması Japonya için beklenmedik sayılmıyor. Dünya genelinin çok üstünde geçim ve yaşam standartlarına ulaşan bu ülkede son yıllarda mühendislik mesleğinin gözden düşmesinden en olumsuz etkilenenler teknoloji şirketleri oluyor. Japonya İçişleri Bakanlığı’nın hesabına göre sayısal endüstride mühendis açığı yarım milyona ulaşıyor.
Şirketlerine mühendis almak için büyük şirketler yüksek maaş ve ikramiyeyi gözden çıkarıyorlar. Oysa bu uygulama bu tür Japon şirketlerinin geleneklerine son derece ters düşüyor. Ancak bütün bu özendirici adımlara karşın Japonya’da doğum oranının dünya geneline göre oldukça düşük olması nedeniyle bu sorunun gelecekte daha da büyük boyutlara ulaşması bekleniyor.
Japonya’nın rekabet gücü azalıyor
Ülkenin mühendis açığı aynı zamanda Japonya’nın rekabet gücünü de azaltıyor. Her yıl yaklaşık 400 bin mühendisin mezun olduğu Çin’in Asya’nın en büyük ekonomik gücü olarak Japonya’nın yerini alması hiç de sürpriz sayılmayacak. Japon dilinin zorluğu ve Japon şirketlerinin kendilerine özgü gelenek ve kültürleri, yüksek ücretlerle bile olsa yabancı mühendislerin bu ülkede çalışma isteklerini azaltıyor. Bu nedenle bazı Japon şirketleri özellikle araştırma işlerini Hindistan ve Vietnam’a transfer ediyorlar. Ekonomi Bakanlığı araştırmasına göre Japon şirketlerinin yüzde 79’u Japonca’ya ve şirket kültürüne uyumsuzluk kaygıları nedeniyle yabancı çalıştırma konusunda kararsızlar. Silikon Vadisi’nde ise BT sektöründe çalışanların büyük bir bölümü Hindistan ve Çin gibi kalkınan ülkelerden gelen mühendislerden oluşuyor.
1999 yılından bu yana bilim ve mühendislik dallarında okuyan öğrencilerin sayısı yüzde 10’la 503 bine inerken bu sayının sadece yüzde 1,1’i yabancı öğrencilerden oluşuyor. Güzel sanatlar ve tıp dallarında okuyan öğrencilerin sayısındaki artış ise aynı dönem içinde çok daha fazla. Tokyo Üniversitesi’nde mühendislik programlarına başvuruların 1999’dan bu yana yüzde otuz düştüğü görülüyor. Çalışma Bakanlığı’na göre elektronik dalından mezun olan her bir mühendis için 4-5 iş olanağı olduğundan, bu mühendislerin uzun süre iş aramalarına gerek kalmıyor.
Bu bakanlık şimdi yılda 30 milyon dolarlık bir yatırımla Asya Yetenek Fonu adı altında yürüttüğü bir projeyle Asya ülkelerindeki öğrencilere Japon dili öğretim programını yürüterek, bu öğrencilerin ilerde Japonya’da iş bulmalarına olanak sağlıyor. Buna karşı bazı uzmanlar Japonya’nın bu konuda çok geç kaldığı, Hindistan ve diğer ülkelerdeki mühendislerin iş koşullarının çok daha iyi olduğu ABD’de çalışmayı yeğledikleri kanısındalar. Japonya’nın bu sorunu karşısında birçok teknoloji şirketi mühendislerin bol olduğu ülkelerde araştırma ve geliştirme merkezleri kurup bu ülkelerin insan kaynaklarından yararlanarak mühendis gereksinimlerini karşılamaya çalışıyorlar.
Amil Kunt
